Dziś mija 110. rocznica śmierci Elizy Orzeszkowej, z domu Pawłowskiej, znanej polskiej pisarki, autorki m. in. powieści „Nad Niemnem”.
Eliza Pawłowska urodziła się 6 VI 1841 r. w Milkowszczyźnie (wieś obecnie na Białorusi) w rodzinie szlacheckiej. W latach 1852-1857 uczyła się w pensji (szkoła dla dziewcząt) w Warszawie. W 1858 roku wyszła za mąż za Piotra Orzeszkę. Mieszkała przez kilka lat w jego majątku koło Kobrynia. W 1863 roku uczestniczyła w powstaniu styczniowym, działając w służbach pomocniczych. Przez pewien czas ukrywała samego dyktatora powstania Romualda Traugutta. Przewiozła go do granicy Kongresówki. Piotr Orzeszko został aresztowany i zesłany na Syberię. W 1869 roku Eliza Orzeszkowa doprowadziła do unieważnienia ich małżeństwa i zarzuciła gospodarowanie na wsi. Przeniosła się do Grodna. Z miastem tym związana była już do końca życia. Zajęła się działalnością oświatową i społeczną oraz pisarstwem. Była wielką zwolenniczką ideologii pozytywizmu. Chciała szerzyć oświatę, poprawiać sytuację uboższych warstw społeczeństwa, zwiększać znaczenie kobiet w życiu społecznym. Wczesny jej etap jej twórczości trwający do 1877 r. oceniany jest krytycznie. Zbyt sztywne podporządkowywanie rysunku postaci i fabuł wymogom tendencyjnej „powieści pozytywistycznej” źle wpływało na jej jakość. Tego rodzaju utworami były Pamiętnik Wacławy (1871), Pan Graba (1872), Marta (1873).
W 1879 roku Orzeszkowa założyła w Wilnie księgarnię, która w 1882 roku została zamknięta, a jej właścicielka ukarana zakazem opuszczania Grodna przez 5 lat.
W tym czasie zaczął się drugi etap jej twórczości, zdecydowanie lepszy niż pierwszy. W tym drugim etapie wzbogaciła swe powieści i nowele wprowadzeniem szerokiego, realistycznie nakreślonego tła społecznego opisywanych wydarzeń oraz pogłębioną charakterystyką bohaterów, co zapewniło jej uznanie i pozycję jednej z najbardziej znanych polskich pisarek. Wśród cenionych powieści Orzeszkowej wymienić można takie książki jak: Meir Ezofowicz (1878), Niziny (1885), Dziurdziowie (1888), Cham (1889), przede wszystkim zaś – Nad Niemnem (1888), w której nawiązywała do powstania styczniowego i głosiła ideę solidarności narodowej. Inspiracją była autentyczna miejscowość Bohatyrowicze i piękna legenda dotyczącą okoliczności jej założenia, która została wpleciona w fabułę powieści.
Potem nastąpił jeszcze jeden, trzeci etap jej twórczości. Wiązał się on ze zmianami jej poglądów. Na pewnym etapie swego życia porzuciła ateizm i odzyskała wiarę. Jak sama stwierdziła, świat bez Boga przypomina przewrócony wóz, którego połowa wisi w pustce, a połowa grzęźnie w błocie. Tematyka społeczna ustąpiła w pewnym stopniu miejsca problematyce religijnej i etycznej. Krytykowała modny na przełomie XIX i XX wieku dekadentyzm, a także „argonautyzm”, czyli szukanie kariery poza Polską, w głębi państw zaborczych albo w innych krajach. Z tego ostatniego okresu pochodzą między innymi: zbiory nowel Melancholicy (1896) i Iskry (1898), powieści Australczyk (1896), Argonauci (1900), zbiór opowiadań Gloria victis (1910).
Wszystkie fazy jej twórczości łączył szacunek dla powstania styczniowego, o którym nie mogła pisać zbyt otwarcie ze względu na rosyjską cenzurę (poza Gloria victis, które ukazało się po zelżeniu tej ostatniej po rewolucji 1905 roku), oraz wiara w znaczenie oświaty.
Jej dzieła były tłumaczone na wiele języków, przede wszystkim na rosyjski, ale też inne, na przykład szwedzki.
Eliza Orzeszkowa zmarła 18 V 1910 roku w Grodnie i tam też została pochowana.
W Radzyniu Podlaskim jest ulica Elizy Orzeszkowej. Znajduje się ona, podobnie jak większość radzyńskich ulic mających literackich patronów, na Osiedlu 100-lecia (dawne Osiedle 30-lecia).
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS